Beschrijving

38 getuigen van een moord en niemand die zijn mond open doet. Ergens in een kille straat in het Franse Le Havre vindt een onbekende, jonge buurtbewoonster de dood. Haar buren hullen zich in stilzwijgen, alsof er juist die nacht een diepe mist was neergedaald over de havenstad, die alle geluiden dempte. Maar wat gebeurt er als een van hen toch zijn mond opentrekt? De Belgische regisseur Lucas Belvaux baseerde zich voor zijn film op het boek Est-ce ainsi que les femmes meurent van Didier Decoin. In dat boek beschrijft de auteur de gebeurtenissen rondom de moord op Kitty Genovese in het New York van het jaar 1964. De filmbewerking van Belvaux was de openingsfilm van het filmfestival van Rotterdam in 2012.

Het koppel Louise en Pierre hebben een onregelmatig leven; hij is havenloods en zij werkt lange dagen en gaat veel op reis. Gezien het feit dat al hun buren min of meer dezelfde levens leiden, zal duidelijk zijn dat de onderlinge verbondenheid ver te zoeken is in de appartementsgebouwen. Toch komen na de plotselinge moord op de jonge vrouw al snel en massaal de kaarsen en bloemen, en wordt een herdenkingsdienst druk bezocht. In schril contrast staat de stilte van de omwonenden. Tot Pierre aan zijn vrouw onthult dat hij die bewuste nacht niet werkte, zoals hij eerder verklaarde, maar gewoon thuis was en alles heeft gehoord en gezien. Hun relatie komt danig onder druk te staan door de stress die deze belevenis oplevert bij Pierre. Om zijn geweten te stillen besluit Pierre uiteindelijk naar de politie te gaan en zijn verhaal te vertellen. Hij heeft alles gezien en gehoord, sterker nog, de vrouw heeft zo hard geschreeuwd dat het onmogelijk is dat niemand anders uit de buurt iets gehoord zou hebben.

Met het verhaal van 38 témoins kun je als regisseur veel kanten op. Je kunt er een thriller van maken waarbij het gaat om de vraag wie de moord gepleegd heeft, of waarom de buurtbewoners geen hulp geboden hebben. Belvaux kiest echter voor een meer filosofische benadering van het onderwerp. De vraag waarom de buurtbewoners niets gedaan hebben wordt niet beantwoord, evenals de vraag wie de moordenaar nu precies was. Interessanter is, volgens Belvaux, wat de moord met de buurtbewoners zelf doet, meer in het bijzonder met Louise en Pierre. Dankzij het feit dat Pierre niet eens even de politie gebeld heeft raakt zijn leven overhoop gegooid, evenals dat van zijn vrouw, die niet begrijpt hoe haar man iemand een moord heeft horen en zien begaan en niet reageerde.

De lafhartigheid van de buurtbewoners bij een moord als die op Kitty Genovese is inmiddels gebombardeerd tot psychologisch fenomeen: hoe meer omstanders, hoe kleiner de kans dat een van hen hulp biedt aan een slachtoffer. Zo ook in 38 témoins, iedereen weet van elkaar dat de ander de vrouw in doodsangst moet hebben horen schreeuwen, en iedereen weet dat niemand daarop gereageerd heeft. Die collectieve schuld kleeft aan de bewoners en wordt door regisseur Belvaux aan het licht gebracht. Door de manier waarop Belvaux de straat en de verschillende appartementen in beeld brengt, word je als kijker flink gestuurd: je weet vanaf het begin dat mensen de moord gezien moeten hebben. Het kille karakter van de straat versterkt de bevreemdende sfeer van de stad, wat in de film goed wordt uitgebuit.

Doordat de redenen van de buurtbewoners niet uitgediept worden, blijf je met een onbestemd gevoel achter. Wat is precies de intentie van de regisseur? De onverschilligheid van het menselijk ras tegenover geweld aantonen? De kijker confronteren met de vraag wat hij of zij gedaan zou hebben? Voor het gevoel levert Belvaux net iets te weinig af om na het zien van 38 témoins tevreden naar huis te gaan.