Beschrijving

In 2007 werd de filmwereld er aan herinnerd dat goede animatiefilms niet per definitie uit de Pixar-studio’s hoeven te komen. Met een Oscar-nominatie en diverse andere filmprijzen, zoals op het festival van Cannes en ons eigen Rotterdamse filmfestival, werd Persepolis de verrassing van het jaar op animatiegebied. Want geheel in tegenstelling tot de bekende films als Shrek, Happy Feet en Ratatouille moet Persepolis het niet hebben van betoverende en kleurrijke animaties. De film blinkt juist uit in soberheid, en legt daardoor de focus volledig op het verhaal zelf. Dat verhaal is een autobiografisch verhaal van Marjane Satrapi, dat ze eerder in een gelijknamige vierdelige stripserie publiceerde. Het schetst haar coming-of-age in het Iran van de jaren ’70 en ’80, toen het land achtereenvolgens te maken had met de heerschappij van de Shah en de fundamentalistische moslims. Ook leed Iran in die tijd onder een heftige oorlog met Irak. De film laat zien hoe een opgroeiend meisje aankeek tegen deze gebeurtenissen en daardoor wat de invloed van machtswisselingen en oorlog waren op het leven van gewone mensen.

De film Persepolis wordt net als het stripverhaal grotendeels in flashback verteld, waarbij het heden in kleur is, en het verleden volledig in zwart-wit. Het begint met een jonge vrouw, Marjane, die ergens op een luchthaven terugdenkt aan haar leven als 8-jarig meisje in Iran. Een onbezorgd leven, onder de heerschappij van de Shah, wat een dictatuur was, maar waar de burgers in relatieve vrijheid konden leven. Ze groeit op in een liberaal gezin, dat hoop op een goede toekomst heeft wanneer het bewind van de Shah tot een einde komt. Die hoop komt echter snel onder druk te staan als repressieve moslims de macht grijpen. Die machthebbers maken korte metten met tegenstanders, door ze de keus te geven tussen de opgave van hun politieke denkbeelden of de dood.

Marjan steekt op haar school haar mening niet onder stoelen of banken, en daardoor zien haar ouders zich gedwongen haar naar het buitenland te sturen, naar Wenen. Daar maakt de puberende Marjane kennis met de Westerse cultuur en vrijheid, en worstelt ze met haar Iraanse identiteit.

Omdat een animatiefilm valt of staat bij de kwaliteit van de animaties, is deze film een gewaagd experiment te noemen. Satrapi heeft een minimalistische stijl, vooral bij de meer bepalende gebeurtenissen in de film. Op sommige momenten zijn de tekeningen daarentegen weer overdadig, bijvoorbeeld bij het in beeld brengen van de cultuur en het landschap van Iran. De minimalistische stijl is de troef van de film, omdat daardoor de aandacht wordt gelegd op het verhaal, zonder alle details aan de kijker voor te schotelen. De film had door de historische context gemakkelijk een anti-Westers of een anti-Oosters pamflet kunnen worden, maar de makers vermijden teveel politieke lading door de film te doordrenken met een aangename laag humor en charme.

Dat humor overheerst in dit verhaal over soms tragische gebeurtenissen is niet alleen de verdienste van de tekenaars, maar ook zeker van de acteurs die hun stem voor de personages leenden. Bijzonder is daarbij de medewerking van Catherine Deneuve en haar dochter Chiara Mastroianni. Zij zijn de moeder en dochter in de film, en de grootmoeder wordt vertolkt door Danielle Darrieux, die al eerder de moeder van Catherine Deneuve speelde, namelijk in Les demoiselles de Rochefort van Jacques Demy en in 8 femmes van François Ozon.

Marjane Satrapi maakte met Persepolis een krachtig zelfportret, zonder door te slaan in zelfmedelijden of zelfverheerlijking. De universele ondertoon van de film vormt de verklaring voor het succes van de film. Persepolis is het verslag van een zoektocht naar identiteit in een multiculturele wereld. Dat Marjane die identiteit aan het eind van het verhaal gevonden heeft, is het bewijs dat identiteit in iemand zelf ligt, en niet van buitenaf opgelegd kan worden.