Beschrijving

Het lijkt in Frankrijk een trend te worden om films te maken die het maatschappelijke debat aanzwengelen. Na Entre les murs over problemen met leerlingen op een multiculturele school in een buitenwijk van Parijs, was er vorig jaar de film Welcome, over illegale immigranten rondom Calais die naar Engeland proberen te geraken. Enkele dagen nadat die film in Frankrijk in première ging, werd op de Frans-Duitse televisiezender Arte de film La journée de la jupe (Rokjesdag) uitgezonden. Deze film, waaraan in de media ruim aandacht werd geschonken, trok met de uitzending ruim twee miljoen kijkers – een record voor Arte – en niet veel later verscheen de film alsnog in een aantal bioscopen. Net als Entre les murs gaat ook deze film over het onderwijs, maar dan op een veel dreigendere en minder politiek correcte wijze. De film behandelt de problemen op middelbare scholen in Frankrijk, en zet ze in het licht van de Islam en opvattingen over de positie van vrouwen.

Sonia Bergerac (Isabelle Adjani) is docent Frans op een school in een banlieu van Parijs. Ze heeft het moeilijk met de dagelijkse omgang met haar leerlingen, zeker nu ze onlangs verlaten werd door haar man. Ze komt in rok naar school, en wordt daar vervolgens door haar leerlingen hard op afgerekend. Tijdens een discussie met enkele leerlingen escaleert de situatie, en vindt ze een pistool van een van de jongens. Sonia wordt in de verdediging gedrukt, en redt zich eruit met behulp van het pistool. Ineens zijn de verhoudingen veranderd, en heeft zij de totale macht over de groep leerlingen. Ze verliest haar zinnen, en gijzelt de klas. Terwijl buiten de afgesloten klas de autoriteiten en media samenscholen, vertelt Sonia wat zij van de leerlingen en hun cultuur vindt. Ze confronteert hen met hun opvattingen over vrouwen, respect, en de maatschappij, en wijst ze op de tegenstrijdigheden daarin. Af en toe komen er beelden van buiten het klaslokaal. Daar wordt eerst nog gedacht dat een leerling de klas gegijzeld houdt, en komt zelfs de minister opdraven om de situatie onder controle te houden.

Waar veel films over culturele verschillen het onderwerp met de nodige voorzichtigheid behandelen, is La journée de la jupe een uitzondering. Dit keer staat er geen leraar centraal die zo ver als mogelijk met de leerlingen meegaat in hun gedrag, opvattingen en taalgebruik, nee dit keer iemand die daar radicaal tegenin gaat. Ze zegt waar het op staat, wat ze vindt van de manier waarop de jongens met de meisjes omgaan, wat ze ervan vindt dat meisjes maagd moeten blijven en jongens alles mogen doen waar ze zin in hebben, wat ze vindt van hun antisemitisme, hun schelden, en het feit dat ze hun religieuze standpunten willen opleggen aan de anderen, op een niet-religieuze school.

La journée de la jupe laat ook zien hoe er onder leerkrachten nog veel verschillend gedacht wordt over hoe je met deze bijzondere groep leerlingen om moet gaan. De een heeft altijd een Koran bij zich, om zo de leerlingen op hun eigen gebrekkige kennis van de Islam te wijzen, en een ander vindt het volstrekt normaal dat een discussie met leerlingen zo uit de hand loopt dat hij een ram tegen zijn hoofd krijgt en er een bloedneus aan overhoudt. Maar voor Sonia – die onder haar collega’s als ‘racistisch’ bekend staat – is de tijd van nietsdoen afgelopen. Ze neemt het op voor de meisjes in de groep, die stelselmatig vernederd en bespot worden, en soms het slachtoffer worden van groepsverkrachtingen.

Voor liefhebbers van het tamelijk correcte Entre les murs is La journée de la jupe verplichte kost. Het toont namelijk de andere kant van het verhaal, op een school die nog net iets dieper in de buitenwijken staat dan die in Entre les murs: de dagelijkse vernederingen voor het lesgevend personeel, de niet aflatende spanningen tussen leerlingen onderling, het seksisme, het ruwe ‘verlan’ van de buitenwijken. In Frankrijk heeft de film vooral discussie opgeleverd over de behoefte om het openbare leven en religie nog sterker van elkaar te scheiden. Dat ook in andere landen die discussie gevoerd wordt, laat zien hoe actueel en universeel La journée de la jupe is.