Beschrijving
Voor velen kwam de toekenning van de Gouden Palm eind mei 2008 aan de film Entre les murs als een verrassing. De hoogste prijs van het filmfestival van Cannes was al sinds 1987 niet meer naar een Franse film gegaan, Entre les murs werd pas op de laatste dag van het festival vertoond en de film werd vooraf niet tot de grote kanshebbers voor de hoofdprijs gerekend. Toch koos de jury, onder leiding van voorzitter Sean Penn, unaniem voor Laurent Cantets film, een bewerking van het veelgeprezen boek van François BĂ©gaudeau. Sean Penn noemde het een âverbazingwekkende filmâ. Met zijn uitspraak aan het begin van het festival dat de jury op zoek zou gaan naar filmmakers met een besef van de tijd waarin ze leven, is de keuze voor Entre les murs wat minder opmerkelijk. Want dat besef heeft Cantet zeker.
De film volgt leraar François Marin (François BĂ©gaudeau) gedurende een schooljaar waarin hij lesgeeft op een school in het 19e arrondissement van Parijs. François is leraar Frans en de film beperkt zich tot de momenten waarop hij zijn mentorklas heeft. De samenstelling van de klas is multicultureel, een reflectie van de samenstelling van de bevolking in dit Noord-Westelijke deel van de Franse hoofdstad. De titel van de film, âtussen de murenâ, is een voorbode van wat de kijker te wachten staat. Er worden enkel beelden getoond van de school: het klaslokaal, het schoolplein, de lerarenkamer, de schoolbibliotheek die dienst doet als vergaderlokaal. De schoolkinderen zitten in de bekende fase waarin ze ergens wel geĂŻnteresseerd zijn in de dingen die ze op school leren, maar vaak meer bezig zijn hun leraar te testen, zich te onderscheiden van de rest van de groep, of simpelweg recalcitrant hun eigen gang gaan. François, die op vrij onorthodoxe wijze lesgeeft, lijkt aan de buitenkant goed om te kunnen gaan met de klas en weet tot ongeveer halverwege de film de orde redelijk goed te bewaren. Meerdere malen zie je echter ook ogenblikken waarop hij of andere docenten het helemaal gehad lijken te hebben. Waar in de eerste helft van de film er rustig de tijd wordt genomen de kijker met de leerlingen en de manier van lesgeven van François vertrouwd te maken, is er in het vervolg ruimte voor meer ontwikkeling. Aanleiding is een opmerking van François waarin hij twee van zijn leerlingen, Esmeralda en Khoumba, voor slet lijkt uit te maken. De woordenwisseling die hierop volgt, leidt tot een incident waarbij een van zijn lastigere leerlingen Khoumba per ongeluk verwondt. De school moet hierop wel de tuchtraad bijeen roepen.
Hoewel het plot van de film zich tot het bovenstaande beperkt, biedt de dynamiek van de lessen genoeg houvast om de aandacht van de kijker er ruim twee uur lang bij te houden. Dat is vooral met dank aan de acteurs. Voor de film gebruikten Cantet en BĂ©gaudeau een complete Parijse schoolklas, zonder ervaring met acteren. De kinderen zijn echt, hun ouders in de film zijn ook hun echte ouders, en hun reacties zijn echt. Cantet draaide bij de opnames met drie cameraâs tegelijk, hij pakt zo zelfs de kleinste details in beeld. Door de close-ups en de schokkerige, zeer beweeglijke camera, is het net of je er zelf bij zit. De regisseur plaatst zich hiermee in een traditie die de laatste jaren de overhand lijkt te nemen bij dit soort realistische films. Abdel Kechiche gebruikte zo bijvoorbeeld eenzelfde manier van filmen bij zijn drama La graine et le mulet.
Entre les murs geeft als film een zeer krachtige close-up van een schoolklas in de grote stad anno 2008. Er zullen waarschijnlijk weinig mensen op basis van deze film warmlopen voor een baan in het onderwijs, maar dat is dan ook niet de bedoeling van dit docudrama. Veeleer geeft het een overzicht van een samenleving en van een taal in ontwikkeling. De leerlingen bevragen de methodes van François en zijn niet zonder meer bereid dingen te leren waarvan ze bij voorbaat al weten dat ze er weinig aan hebben. Treffend is zo het gebruik van een Franse werkwoordsvorm, de imparfait du subjonctif, die enkel nog in de oudere romans en sommige snobistische millieus gebezigd wordt. François probeert ze wijs te maken dat het nuttig is om eerst te weten hoe iets werkt voordat je het afkraakt, maar weet ze hiermee niet over te halen.
Hoofdrolspeler François Bégaudeau overtuigt als leraar, hoewel zijn rol natuurlijk net als bij de leerlingen geen rol is: hij kan putten uit zijn eigen ervaringen als leraar. Entre les murs is een verfilming van een boek, maar kan beter als losstaand werk beoordeeld worden. De tweedeling die er in de film is, bestaat in het boek veel minder. Zo worden er in het boek meerdere kinderen na verschillende incidenten van school gestuurd, en zijn de dialogen voor de film aangepast. De onderwerpen waarover het tijdens de lessen gaat, vertonen vaak wel overlap met waar het in het boek om draait. Verder is er in het boek meer ruimte voor François eigen reflecties over de lessen die hij geeft.
Als film heeft Entre les murs zeker wel wat tekortkomingen. Het blijft bijvoorbeeld door het magere plot wel erg hangen tussen documentaire en dramafilm. Wat de film echter vooral relevant en belangrijk maakt, is de indringende manier waarop de personages in beeld worden gebracht. Cantet en Bégaudeau laten zien hoe er door een nieuwe generatie Fransen wordt gedacht over cultuur, onderwijs, omgangsvormen. Dat dit vaak niet strookt met hoe het er in de huidige samenleving aan toe gaat, is misschien nog wel het meest verontrustende. Wanneer François zijn leerlingen vraagt wat ze dat jaar geleerd hebben, is er niet een bij die iets uit de lessen Frans noemt. Van het meeste van wat ze geleerd hebben weten ze zelfs alleen nog dat ze het geleerd hebben, niet meer hoe het nu precies zat. Als je dit alleen uit de film zou halen, is het verbazingwekkend dat de film zo vol lof is ontvangen in Frankrijk en daarbuiten. Want dit lijkt toch onvervalste maatschappijkritiek en daar wil over het algemeen bijna niemand iets van weten.
Recensies
Er zijn nog geen beoordelingen.