Beschrijving

In Les témoins (de getuigen) keert regisseur André Téchiné terug naar de roerige jaren ’80, toen de nog onbekende ziekte aids voor het eerst de kop opstak. In de film herken je onmiskenbaar de hand van de meester: niet alleen door de verdeling in hoofdstukken, zoals hij in meer van zijn films doet, maar ook door het onderwerp en de relaties tussen beeld, geluid en wat je op het scherm ziet. Vier jaar na Les égarés werkt Téchiné opnieuw met actrice Emmanuelle Béart. Het is niet de eerste film waarin de regisseur een bepaalde periode onder de loep neemt: in Les égarés ging het bijvoorbeeld over de Tweede Wereldoorlog en in Les roseaux sauvages over de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog. Ook Les témoins gaat in zekere zin over een oorlog, de oorlog tegen aids.

In de zomer van 1984 arriveert de jonge Manu (Johan Libéreau) in Parijs, op zoek naar werk. Hij verblijft enige tijd bij zijn zus Julie (Julie Depardieu), in een goedkope kamer in een louche hotel. Hij is homo, en gaat ’s avonds in de Parijse parken op zoek naar mannen. Zo maakt hij kennis met Adrien, een man van middelbare leeftijd die meteen voor de jonge onbevangen Manu valt. Deze Adrien introduceert hem bij een bevriend stel, Sarah en Mehdi. Sarah is een kinderboekenschrijfster die niet van kinderen houdt, en Mehdi een ambitieuze politieman. Ze hebben een open seksuele relatie, en lijken enkel aan elkaar gebonden door het kind dat ze samen hebben. Al snel geeft Mehdi toe aan zijn homoseksuele gevoelens tegenover Manu, en zo kabbelt de film voort tot een onbekende, dodelijke ziekte de levens van de hoofdpersonen ruw komt verstoren.

In veel films over aids wordt de ziekte ofwel als straf op zonde gezien, ofwel als onbekende vijand waartegen gevochten moet worden. Les témoins lijkt voor die laatste benadering te kiezen. Téchiné verdeelt de film in drie stukken, ‘de zorgeloze jaren’, ‘de oorlog’ en ‘de terugkeer van de zomer’. In het eerste deel lijkt niets het geluk van de hoofdpersonen in de weg te staan. Julie is hard bezig haar droom om operazangeres te worden te realiseren, Adrien is gelukkig in zijn platonische relatie met Manu, Sarah werkt enthousiast aan haar eerste roman voor volwassenen. Maar in het tweede deel van de film verandert alles snel. Adrien stort zich vol overgave in zijn strijd om de oorzaak van aids te vinden, Manu zondert zich af en berust in zijn lot. Sarah raakt in een writer’s block.

Nergens in de film wordt de ziekte aids gezien als gevolg van de vrije seksuele moraal die er in de vriendenkring heerst. Dat is zowel de kracht als een zwakte van de film. De boodschap van Téchiné blijft daardoor namelijk wat dubbelzinnig. Wil hij zeggen dat ondanks de risico’s een vrije omgang met seksualiteit toch de beste manier is om te leven, of wil hij zeggen dat juist het afzien van seks de beste oplossing is? Julie maakt haar droom waar, maar leeft zelf zonder relatie. Door deze onbevangenheid past de film wel precies in het oeuvre van Téchiné: in zijn andere films weerhoudt hij zich over het algemeen immers ook van een oordeel. Les témoins is daardoor uiteindelijk niet meer dan een portret van roerige jaren en roerige gebeurtenissen. Het is de vraag of zo’n zwaar onderwerp zich leent voor een dergelijke open benadering, maar als je die vraag terzijde schuift is de film nog steeds een meesterlijke weergave van een tijdsbeeld, waarin zowel de angst als de hoop van een generatie in treffende beelden gevangen wordt.