Beschrijving

De Franse regisseur Alain Corneau (1943) begon zijn filmcarrière in de jaren ’70 met enkele policiers en wist al in zijn eerste films grote acteurs als Yves Montand, Catherine Deneuve en Gérard Depardieu te strikken voor een rol. Tous les matins du monde is het resultaat van een samenwerking tussen Corneau, schrijver Pascal Quignard en musicus Jordi Savall. Corneau had plannen om een film te maken over muziek uit de 17e eeuw toen hij Quignard ontmoette, die eerder daarover geschreven had en met de muziek van de Viola da Gamba (letterlijk: beenviool) in aanraking was gekomen door een opname van Jordi Savall. Quignard schreef speciaal voor dit project een roman over de componist Marin Marais en zijn leermeester Monsieur de Sainte-Colombe. Het succes van de film was onverwacht groot. In Frankrijk trok de film ruim 2 miljoen bezoekers en hij werd in meer dan 30 landen uitgebracht. Verder kreeg Tous les matins du monde maar liefst 7 Césars bij de uitreiking van deze Franse filmprijzen in 1992.

Er is zeer weinig bekend over het leven van Sainte-Colombe, daarom berust een groot deel van de film op fictie. Wel gebruikte Pascal Quignard de weinige gegevens die er waren en wist hij deze op ingenieuze wijze aan elkaar te verbinden zodat de film een vrij realistisch beeld geeft van het leven van Sainte-Colombe.

Sainte-Colombe is musicus en zijn vioolspel is vermaard tot in Londen en Parijs. Wanneer zijn vrouw plotseling overlijdt, trekt hij zich terug en wijdt hij zijn leven verder aan de muziek. Zijn twee dochters ontzegt hij alles, hij brengt ze met strenge hand het vioolspel bij. De jaren gaan voorbij en zo nu en dan treedt het trio op voor wat vrienden. Op enig moment hoort ook het hof in Versailles van zijn kunsten, al snel volgt dan de invitatie om zich op het hof bij het orkest te vervoegen. Dit weigert Sainte-Colombe echter omdat hij geen muziek wil maken om de rijken te vermaken en om veel geld en aanzien te verwerven. Kort daarna komt een jonge Marin Marais (Guillaume Depardieu) op het kasteeltje op het platteland aan. Hij is gestuurd door zijn muziekleraar en wil graag leerling van Sainte-Colombe worden. Hij speelt wat stukken voor, maar Sainte-Colombe vindt hem niet goed genoeg: hij maakt wel muziek maar is geen musicus, is zijn verwijt. Na wat aarzelingen accepteert hij hem uiteindelijk wel, maar de samenwerking is geen lang leven beschoren. “De tranen van mijn dochters klinken meer als muziek dan uw spel.” Marais verdwijnt dan, maar Madeleine, een van de dochters, is verliefd op hem en leert hem heimelijk alles wat ze van haar vader geleerd heeft. Uiteindelijk krijgt Marais de door hem begeerde aanstelling aan het hof. Vanaf dat moment volgt de film de door liefdesverdriet gekwelde Madeleine en haar vader, die door zijn muziek zijn vrouw weer voor zich ziet, haar als het ware met zijn viool oproept. De film eindigt met een scène van een kwartier waarin een oudere Marin Marais (Gérard Depardieu) zijn oude meester nogmaals opzoekt om diens werken niet verloren te doen gaan. De twee komen dan toch nog tot elkaar in een ultieme poging te doorzien wat muziek is en dan spelen ze samen Le tombeau des regrets, het door Sainte-Colombe geschreven stuk voor zijn overleden vrouw.

Muziek als taal waarmee dingen gezegd worden die niet onder woorden zijn te brengen, muziek die vreugde, verdriet, fluisteren, schreeuwen verbeeldt, en muziek die de doden tot leven kan wekken: het zijn vrij zware thema’s voor zo’n populaire film. Een grote prestatie wordt geleverd door de acteurs, in het bijzonder door Jean-Pierre Marielle (Sainte-Colombe). Met een aangename ingetogenheid, onderbroken door enkele momenten van pure woede, weet hij een rouwende man geloofwaardig neer te zetten. Ook de historische context wordt goed in beeld gebracht. Sainte-Colombe is jansenist, een katholieke stroming die zich kenmerkte door een ernstige ingetogenheid en devotie. De gestrenge Sainte-Colombe, die alleen zijn viool liefheeft, wordt zo scherp neergezet tegenover de jonge en frivolere Marais, met zijn liefde voor luxe, vrouwen en het hof. Het meest in het oog springende van de film is echter wel de muziek. De prachtige stukken van Sainte-Colombe, Marais, Couperin en Lully zijn een lust voor het oor. Jordi Savall, verantwoordelijk voor de soundtrack van de film, vertolkt op schitterende wijze deze oude muziek. Het heeft hem overigens geen windeieren gelegd, meer dan een miljoen exemplaren van de soundtrack gingen wereldwijd over de toonbank en dit zorgde ervoor dat hij, maar vooral de muziek, internationale belangstelling kreeg.

Critici plaatsten kanttekeningen bij de wijze waarop de acteurs hun instrumenten bespeelden, waarbij hun handen vaak niet juist weergaven hoe de muziek werkelijk gespeeld moet worden. Heel storend is dit echter niet, omdat de handen meestal niet vol in beeld komen. Tous les matin du monde is een sfeervol en ingetogen portret van een groot muzikant, voor (klassieke) muziekliefhebbers een must-see. De aloude discussie omtrent de commercialisatie van muziek is van alle tijden en krijgt in deze film een verrassende uitwerking.